Mikil óvissa fylgir nátttúruhamförum eins og í tengslum við eldgosið í Holuhrauni sem hófst fyrir tæpu ári síðan. Hve lengi mun gosið standa, stafar af því flóðahætta og hljótum við skaða af mengun af völdum þess eru allt algengt umræðuefni í fjölmiðlum, á vinnustöðum og á heimilum flestra landsmanna.
Þó svo að yngsta kynslóðin sé sjaldnast þátttakandi í þessari umræðu er hún er virkur hlustandi.
Þekking barna er þó oft og tíðum nokkuð brotakennd og það fer eftir aldri þeirra hversu vel þau skilja og hvernig þau túlka umfjöllunina. Börn móta viðhorf sín um hamfarir út frá samtölum fullorðinna og því er mikilvægt að huga að því hvernig rætt er um eldgosið í návist þeirra. Ef börn hlusta á fréttir er gott að sitja hjá þeim og spjalla við þau um það sem þau heyra.
Verum góðir hlustendur
Góð byrjun á samtali við börn um eldgos er að spyrja hvað þau viti nú þegar um gosið og hvort það sé eitthvað sem þau vilji spyrja um. Líkt og fullorðnir hafa börn oft áhyggjur án þess að tala um þær.
Það er mikilvægt fyrir börn að þau viti að það er í lagi að upplifa tilfinningar eins og áhyggjur og kvíða. Mikilvægt er að sýna tilfinningum þeirra skilning og minna þau á að okkur finnist spurningar þeirra og áhyggjur mikilvægar.
Gott er að minna börnin á að við erum ávallt til staðar til að hlusta á það sem börnum okkar liggur á hjarta.
Ótti barna stafar oft af misskilningi eða upplýsingaskorti. Til dæmis er algengt að hamfarir veki hræðslu hjá börnum um að þau verði viðskila við foreldra sína eða að einhver slasist eða deyi. Það róar börn þegar þau skilja það sem er að gerast og fá upplýsingar um ráðstafanir til að vernda þau, fjölskyldu þeirra og vini.
Mikilvægt er að róa börn, fræða þau og leiðrétta mögulegan misskilning. Foreldrar geta dregið úr kvíða og streitu barna sinna með því að tala um eldgosið í rólegum tón og á yfirvegaðan hátt. Gott er að veita upplýsingar um að það sé fólk í vinnu við að fylgjast stöðugt með gosinu og að brugðist verði við ef stórt gos eða flóð á sér stað. Mikilvægast er að börnin upplifi sig örugg. Ofangreind ráð eiga einnig við um aðra streituvaldandi atburði í lífi barna okkar, eins og efnahagskreppu, ebóla-faraldur og önnur áföll.
Munum að börn eru bæði klár og viðkvæm. Mikilvægt er að gefa þeim heiðarleg svör á sama tíma og við tökum mið af þroska þeirra.
Oft þarf að endurtaka atriði, en það getur veitt börnunum þá hughreystingu sem þau þurfa. Með því að gefa okkur tíma til að ræða við börnin okkar, vera virkir hlustendur, vera einlæg og virða skoðanir þeirra og tilfinningar, veitum við þeim ómetanlegan stuðning.
Greinin er unnin í samstarfi við Dr. Guðnýju Eydal, prófessor við Félagsráðgjafardeild Háskóla Íslands.
Tenglar:
American Psychiatric Association: Talking to Children about Disasters
Centers for Disease Control and Prevention: Helping Parents Cope with Disaster
American Academics of Pediatrics: Talking to Children About Disasters